Idiomy (Redewendungen) to takie konstrukcje językowe, których sens ukryty jest głębiej niż sens zwykłych zdań. Nie dziwi zatem fakt, że często ich nie rozumiemy. Skoro w języku ojczystym zdarza się nam zła interpretacja znaczenia idiomu, to co dopiero w języku obcym. Tym bardziej, że tłumaczenie pojedynczych składowych nijak ma się do znaczenia całego wyrażenia.

Zaczynamy cotygodniowy cykl pod tytułem „Najdziwniejsze i najciekawsze idiomy w języku niemieckim”. Informacje o najnowszych artykułach znajdziecie na naszym Funpage’u na Fb. Zapraszamy do ich śledzenia a na mini forum do wrzucania własnych przykładów oraz zadawania pytań. Miłego czytania.

POMIDORY (die Tomaten)

Sezon pomidorowy w pełni. W sklepach czy na jarmarkach kupić można dorodne, pachnące pomidory, a w co drugiej restauracji zupą dnia jest krem z pomidorów- Niebo w gębie!!!(es schmeckt himmlisch; pot. köstlich! )W języku niemieckim „pomidor” jest „bohaterem” kilku idiomów i bynajmniej jego znaczenie dalekie jest w nich od kulinarnego.

Tomaten auf den Augen haben (mieć klapki na oczach; czegos nie zauważyć) Ten idiom to dopiero zagadka- mieć pomidory na oczach?! Z czym kojarzyć to wyrażenie, jak go interpretować, kiedy ogólne znaczenie ,mówiąc szczerze, raczej nie ma sensu. Tłumaczenie na język polski brzmi: mieć klapki na oczach  być ślepym (blind sein), czegoś nie dostrzec (etwas übersehen). Ciekawa jest etymologia tego idiomu. Poszukując jego wyjaśnienia trafiłam na trzy teorie:

Teoria pierwsza związana jest ze światłami drogowymi (die Ampeln) i czasami, kiedy były one nowością. Ich działanie nie dla każdego kierowcy było zupełnie jasne, dlatego w początkowym okresie ich wprowadzania, w kierowaniu ruchem na światłach pomagała policja. Kiedy zdarzył się kierowca, który pomimo zielonego światła nie ruszał z miejsca, policja krzyczała “Masz klapki na oczach!?”

Teoria druga jest chyba nieco bardziej prawdopodobna, bowiem mówi o nawiązaniu do sytuacji, kiedy jesteśmy niewyspani (unausgeschlafen) lub chorzy. W takim stanie wielu z nas ma czerwone niczym pomidory i spuchnięte oczy (geschwollenen Augen), wiec nie trudno jest czegoś nie zauważyć.

Teoria trzecia  sięga natomiast czasów Średniowiecza. Związana jest ona z ciekawymi praktykami w ówczesnej Hiszpanii. Otóż pomidor uznawany był tam za owoc grzechu (Frucht der Sünde). Dlatego osobom dopuszczającym się kradzieży lub cudzołóstwa wymierzano wyrok z napisem “Tomates en los ojos!”- “Pomidory na oczy!”. Tacy przestępcy tygodniami (wochenlang) a nawet miesiącami (monatenlang) musieli nosić przywiązane pomidory na oczach, co miało ich napiętnować i głośno mówić o ich winie. Następstwem tego był fakt, że ci nieszczęśnicy nie widzieli, gdzie stąpają. Prowadziło to do licznych wypadków i błędów. Do dziś sytuacje, w których przez niedopatrzenie dochodzi do jakieś pomyłki (der Irrtum), okraszamy stwierdzeniem: „Miał chyba klapki na oczach!!!”

W języku polskim frazeologizm ten odnosi się do czasów, kiedy to głównym środkiem transportu były dorożki (die Kutsche). Zaprzęgnięte konie (das Pferd) miały na oczach klapki, żeby widzieć tylko to przed nimi. Minimalizowało to niebezpieczeństwo spłoszenia się koni.

Treulose Tomate (nielojalny przyjaciel; osoba) Idiom ten, w tłumaczeniu na język polski oznacza osobę, która jest nielojalna (untreu; illoyal ) i w żadnym razie nie można jej zaufać (vertrauen). Ciekawe jest pochodzenie tego wyrażenia. Prawdopodobnie związane jest ono z okresem I. Wojny Światowej, kiedy to Włosi zawiedli Niemców i Austro-Węgry i przeszły na stronę aliantów. Tymczasem we Włoszech na duża skale uprawiano już wtedy pomidory. I choć bardzo dbano o plantacje, nie rzadko plony były nieporównywalnie małe do ogromu włożonej pracy. Stąd wzięła się analogia między wiarołomnymi (treulos) Włochami a niepewną uprawą pomidorów (der unzuverlässige Tomatenanbau).

 A Wam, która teoria wydaje się być najbliższa prawdzie?

Chcecie poczytać o wspomnianych idiomach po niemiecku? Podaje linka, gdzie można znaleźć garść informacji na ten temat:  https://www.phase-6.de/magazin/rubriken/sprichwoerter/warum-sagen-wir-eigentlich-sprichwoerter-rund-um-die-tomate/

Wörterbuch-  Słownik

die redewendungen – idiomy

die Tomate– pomidor

es schmeckt himmlisch; pot. köstlich! – niebo w gębie

treulose Tomate– niewierny przyjaciel

untreu; illoyal – nielojany

vertrauen-zaufać

der unzuverlässige Tomatenanbau– niepewna uprawa pomidorów

treulos-wiarołomny

Tomaten auf den Augen haben-być ślepym

blind sein– być ślepym

etwas übersehen– przeoczyć cos, czegoś nie dostrzec

etwas erkennen– rozpoznać cos

die Ampeln– światła drogowedie geschwollenen Augen- spuchnięte oczy

unausgeschlafen-niewyspany

gerötete Augen– zaczerwienione oczy

Frucht der Sünde– owoc grzechu

wochenlang– tygodniami

monatenlang– miesiącami

der Irrtum-pomyłka, błąd

die Kutsche-dorożka

das Pferd-koń